«Ty budieš sotrudničať, b*, ili niet?» Jak u Biełarusi schilajuć da supracoŭnictva sa śpiecsłužbami
Jak biełaruskija śpiecsłužby viarbujuć infarmataraŭ i ci maje jurydyčnuju siłu damova ab supracoŭnictvie? «Svaboda» pahavaryła ź jurystam, pravaabaroncam i byłym viaźniem.
Paśla vyzvaleńnia z kalonii i adjezdu ź Biełarusi Palina Šarenda-Panasiuk pryznałasia, što padpisała papiery ab supracoŭnictvie ź siłavikami i atrymała pseŭdanim «Edelvejs». Na pres-kanferencyi ŭ Vilni 10 lutaha Šarenda-Panasiuk zajaviła, što vybrała taki taktyčny chod.
«Ja padpisała hetyja papiery, razumiejučy, što mahu nikoli nia vyjści z-za krataŭ», — raskazała byłaja palitźniavolenaja.
Jana publična skasavała damovu i zaklikała zrabić toje ž inšych palitviaźniaŭ, jakim daviałosia padpisać padobnyja papiery.
Specsłužby mnohich krainaŭ verbujuć infarmataraŭ. Niekali ŭ Polščy paśla śmierci kiraŭnika słužby biaśpieki Česłava Kiščaka ŭ jahonym domie byli znojdzienyja dakumenty, ź jakich vynikała, što pieršy demakratyčny prezydent Polščy Lech Vałensa ŭ 1970—1976 hadach padpisaŭ dakument ab supracy z słužbaj biaśpieki i mieŭ mianušku «Bolek». Adnak paźniej specyjalny sud pastanaviŭ, što Vałensa nikoli nie vykonvaŭ hetuju rolu i jaho sumleńnie čystaje.
«Usie takija spravy adbyvajucca ŭ cišyni»
Aktyŭna verbujuć ludziej i specsłužby Biełarusi. 20 śniežnia 2001 hodu homielskaha lidera moładzievaha ruchu «Zubr» Andreja Zajcava znajšli paviešanym. U pieradśmiarotnaj zapiscy Zajcaŭ paviedamiŭ, što ŭ jahonaj śmierci vinavatyja supracoŭniki KDB, jakija jaho verbavali.
Pravaabaronca Leanid Sudalenka ŭzhadvaje, što damovu ab supracy jašče ŭ 2007 hodzie jamu prapanavaŭ padpisać nieznajomy čałaviek, jaki nazvaŭsia supracoŭnikam KDB. Sudalenka tady kateharyčna admoviŭsia.
«Ja razumieŭ, što kali b padpisaŭ, mianie b niečym šantažavali. Dziećmi, siamjoj. Ja admoviŭsia, nazaŭtra źviarnuŭsia da staršyni KDB u Homielskaj vobłaści Karža, ciapier užo niabožčyka: «Nieznajomy čałaviek prapanavaŭ mnie ad vašaha imia supracoŭnictva. Skažycie, heta vaš čałaviek ci samazvaniec?» Jon adkazaŭ, što heta «naš čałaviek, ale my vam, maŭlaŭ, zła nie pryčynili». Bolš mnie ničoha takoha nie prapanoŭvali, navat kali ja siadzieŭ u turmie. Usie takija spravy adbyvajucca ŭ cišyni. Jak tolki nadaješ rozhałas sytuacyi, ad ciabie adstajuć.
Čamu prapanavali Palinie? Palina — uraźlivy čałaviek, jana maci dvaich dziaciej. Mahčyma, spekulujučy siamjoj, dziećmi, jany paličyli, što jana moža padpisać takuju papierku. Jana padpisała pahadnieńnie ab supracoŭnictvie i pryznałasia ŭ hetym. Jak i Michalevič niekali padpisaŭ», — kaža Leanid Sudalenka.
U 2021 hodzie Sudalenku asudzili na 3 hady źniavoleńnia, jon całkam adsiedzieŭ termin. Ale bolš specsłužby nie prapanoŭvali supracoŭnictva pravaabaroncu, navat kali jon adbyvaŭ pakarańnie ŭ «Vićbie-3».
«Ty budieš sotrudničať, b…, ili niet?»
Juryst u halinie mižnarodnaha prava Aleś Michalevič u 2010 hodzie balatavaŭsia na pasadu prezydenta Biełarusi. Jaho razam ź inšymi, kandydatami ŭ prezydenty abvinavacili ŭ arhanizacyi masavych biesparadkaŭ i aryštavali.
Paśla vyzvaleńnia Michalevič pravioŭ pres-kanferencyju i publična pryznaŭsia, što padpisaŭ pahadnieńnie z KDB ab supracoŭnictvie. Z słovaŭ Michaleviča, jamu prysvoili pseŭdanim «Haŭryła». Da taho ž jaho prymusili vystupić u televizii z napisanym u KDB tekstam.
«U mianie heta adbyvałasia vyłomvańniem ruk, zaciahvańniem u padvał, pabićciom i apuskańniem tvaru da brudnaj padłohi: «Ty budieš sotrudničať, b…, ili niet?» — prabačcie za cytatu», — kaža Michalevič.
Pryncyp «drennaha i dobraha palicyjantaŭ» nikudy nie padzieŭsia, praciahvaje juryst.
«Jość ludzi dla katavańnia. A potym ciabie vyklikajuć inšyja ludzi, jakija byccam by nia viedali, što z taboj tolki što adbyvałasia, jany absalutna ni pry čym, heta prosta «charošyja ludzi ŭ kaściumčykach».
Ja zrabiŭ pryznańnie ŭ Biełarusi. Nie za miažoj. I padaŭ zajavu ŭ prakuraturu, skazaŭ, što dačakajusia, jak pakarajuć vinavatych… Ale zusim inšyja časy byli, tady była «demaversija». U toj čas takija rečy moh vyrablać tolki centralny aparat KDB, a siońnia heta dazvalajecca ŭ kožnym izalatary, kalonii, rajonnym adździele milicyi», — vykazaŭ dumku Aleś Michalevič.
Kiraŭnik pieradvybarčaha štabu inšaha kandydata ŭ prezydenty Andreja Sańnikava ŭ 2010 hodzie Ŭładzimier Kobiec zajaviŭ pra damoŭlenaść ab supracy z KDB praź niekalki miesiacaŭ paśla vychadu ź SIZA KDB i pryznańnia Alesia Michaleviča. Pavodle Kobieca, supracoŭniki KDB farmulavali patrabavańni jak «dobraachvotnaje sadziejničańnie orhanam dziaržaŭnaj biaśpieki ŭ realizacyi imi kanstytucyjnych abaviazkaŭ».
I Aleś Michalevič, i Ŭładzimier Kobiec tady vyjechali ź Biełarusi.
Pryhadajem niekalki hučnych vypadkaŭ cisku na aktyvistaŭ u 2010-ch hadach.
Maładafrontaŭcy i žurnalisty
U 2011 hodzie, kali tahačasnuju maładafrontaŭku Nastu Pałažanku źmiaścili ŭ SIZA KDB za akcyi 2010 hodu, inšamu aktyvistu Mikołu Dziemidzienku prapanavali padpisać dakument ab supracy z KDB, abiacajučy vypuścić na volu Nastu. Mikoła padpisaŭ, i tady Nastu nasamreč vyzvalili.
U 2017 hodzie Siarhiej Palčeŭski, jakoha niekali zatrymlivali razam sa Źmitrom Daškievičam za «kurapackuju vachtu» i jaki paźniej fihuravaŭ u tak zvanaj spravie «Biełaha lehijonu», pryznaŭsia, što jaho prymusili padpisać papieru ab supracy z KHB. Siarhieju pahražali kryminalnym pieraśledam, pazbaŭleńniem voli za DTZ, jakoje jon niekali ŭčyniŭ.
U svajoj zajavie, raspaŭsiudžanaj u sacyjalnych sietkach, jon paviedamiŭ, što jamu była prysvojena mianuška «Artur», jon padpisaŭ papiery pad prymusam i raskajvajecca ŭ hetym učynku pierad Boham i ludźmi. Paśla pryznańnia Siarhiej Palčeŭski źjechaŭ va Ŭkrainu.
U žniŭni 2018 hodu adbylisia zatrymańni žurnalistaŭ partału Tut.by. Paśla vyzvaleńnia redaktar finansavaha adździełu Tut.by Dźmitry Bobryk raskazaŭ, što padpisaŭ u Śledčym kamitecie dakument «ab supracoŭnictvie». Žurnalist śćviardžaŭ, što jamu i jahonym blizkim pahražali.
Słabyja miescy
Były palitviazień Andrej (imia źmienienaje dziela biaśpieki. — RS) paśla adbyvańnia trochhadovaha pakarańnia źjechaŭ ź Biełarusi. Ale ŭ jaho tam zastalisia baćki, tamu sapraŭdnaje imia jon nie nazyvaje. Andreja prymusili padpisać damovu ab supracoŭnictvie ŭ kalonii ŭ apošnija dni adbyvańnia terminu. Pahražali tym, što spakojna žyć na svabodzie nie daduć, kaža Andrej.
«Letam 2021 hodu da mianie pryjechali try supracoŭniki HUBAZiKu ź pieratrusam — nibyta ja zaklikaŭ da hvałtoŭnych dziejańniaŭ. Šukali symboliku, nie znajšli. Ale nibyta znajšli krychu suchoha liścia dzikich kanoplaŭ. Mianie asudzili spačatku pavodle častki 1-j «narkatyčnaha» 328-ha artykułu. Pryznačyli paŭtara hoda chatniaj chimii, vyzvalili ŭ zali sudu. I tut ža zatrymali pavodle 130-ha artykułu, za «raspalvańnie varožaści». Prysudzili 3 hady ahulnaha režymu», — kaža surazmoŭca.
U kalonii Andreja časta źmiaščali ŭ ŠYZA i PKT. A pierad vyzvaleńniem na jaho pačali cisnuć, kab padpisaŭ damovu ab supracy. Niekalki razoŭ Andreja i jašče adnaho chłopca «ź nizkim statusam», pra jakoha chadzili čutki, što jon nietradycyjnaj aryjentacyi, vyklikali na razmovu.
«U kabinecie byli dvoje: naš aperatyŭnik i niejki čałaviek u cyvilnym. Nas z tym chłopcam pa čarzie zavodzili i prymušali padpisać papiery. Ja spačatku «adniekvaŭsia»: maŭlaŭ, «a pra što ja vas budu infarmavać, ja z rajonnaha centru rodam, nia viedaju nivodnaha apazycyjanera». Mnie pryhrazili, što kali nie padpišu, na voli nie daduć žyć spakojna, znojduć što-niebudź zabaronienaje i ja chutka viarnusia ŭ kaloniju. Jak ja zrazumieŭ, na taho chłopca cisnuli jahonaj prynaležnaściu da seksualnaj mienšaści. Karaciej, pad ciskam my padpisali papiery», — pryznajecca Andrej.
Kali jon vyzvaliŭsia i pryjechaŭ da baćkoŭ u nievialiki haradok, praz paru tydniaŭ zrazumieŭ, što ŭsio adno ad jaho nie adčepiacca.
«Štodnia prychodzili pa čarzie miascovyja milicyjanty i supracoŭniki KDB, patrabavali niejkija spravazdačy, chacieli adpravić ŭ niejki klub u Miensk i «pramacać», ci jość tam raspaŭsiudniki narkotykaŭ. Karaciej, ja źjechaŭ ź Biełarusi», — kaža surazmoŭca.
Versiju Andreja ab tym, što ŭ kalonijach verbujuć tych, na kaho jość kampramat, u kaho jość «słabyja» miescy, padćvierdziŭ i pravaabaronca Leanid Sudalenka.
«Kali byŭ u kalonii, čuŭ takoje ad inšych palitviaźniaŭ, jakim štości prapanoŭvali. Asabliva kali jość niejki kampramat: kahości «łoviać» na narkotykach, kahości na žančynach, i heta słužyć padstavaj dla šantažu. My viedajem bahata vypadkaŭ, kali na ludziej z supolnaści ŁHBT supracoŭniki KDB cisnuli z pahrozami abnarodavać fakty pra nietradycyjnyja adnosiny. Cisnuć mienavita na «słabyja miescy» i prymušajuć ludziej padpisvacca ab supracy», — kaža Leanid Sudalenka.
Nijakaj jurydyčnaj siły
Pavodle pravaabaroncy Leanida Sudalenki, nijakaj jurydyčnaj siły pahadnieńni ab supracoŭnictvie nia majuć.
«Jak admysłoŭca ŭ halinie prava ja razumieŭ, što ŭ kožny momant, navat kali b padpisaŭ hetuju papieru, ja moh ad jaje admovicca. Bo tam niama piačatak, heta chutčej takoje «džentelmenskaje pahadnieńnie». Jano navat nie kaštuje toj papiery, na jakoj było padpisana. Adzinaje, jakija nastupstvy mahli b być, — kali ludzi zastalisia b Biełarusi, ich by šantažavali i stvarali roznyja pieraškody ŭ žyćci», — razvažaje pravaabaronca.
Juryst, admysłoŭca ŭ mižnarodnym pravie Aleś Michalevič taksama pierakanany, što damovy ab supracoŭnictvie, jakija specsłužby i siłaviki prymušajuć padpisvać, nijakaj jurydyčnaj siły nia majuć.
«Niama tut jurydyčnaha punktu hledžańnia, heta ŭvieś nabor kryminalnaha kodeksu, pačynajučy ad złoŭžyvańnia słužbovym stanoviščam. U narmalnych krainach jość artykuł ab katavańni, naniasieńni ciažkich cialesnych paškodžańniaŭ, šantaž — tam proćma ŭsiaho. Heta nie pra jurydyčnaje.
Zrazumiejcie, katavańni — heta dziasiatak krain, navat nie dziasiatki. Palitźniavolenyja jość u mnohich krainach. Katavańni jość u vielmi nievialikaj kolkaści krainaŭ. Masavyja katavańni jość jašče ŭ mienšaj kolkaści krainaŭ. Heta pa toj bok zła», — kaža juryst Aleś Michalevič.
@nashaniva Strašnaja situacyja ź biełaruskimi palitviaźniami: admaŭlajuć u lačeńni #politika #novosti #biełaruś ♬ Curious - Healing And Spirit Health & DJ Hoobidibbie
Kamientary
Znakomyj rasskazyvał na kakije voprosy, pri ankietirovanii, im prichoditsia otviečať, čtoby ostaťsia ili postupiť v khb ili mvd, vsio zatočieno na prorośsijskij sadizm k nasieleniju, kto nie sohłasien iźbivať, pytať, ubivať, tot okazyvajetsia na ulicie i za bortom.